_Strona główna > Dawne Kresy > Laszki Murowane: świątynie oraz dzieje parafii

Dawne Kresy

Laszki Murowane
Świątynie oraz dzieje parafii katolickiej

Strona niniejsza poświęcona jest laszeckim świątyniom. Opis położenia geograficznego, historia Laszek Murowanych k/Chyrowa oraz kontakty byłych Laszan z obecnymi mieszkańcami znajdują się na osobnych stronach.

Parafię w Laszkach Murowanych, wydzieloną z chyrowskiej, erygował 4 II 1688 biskup Jan Dębski, sufragan przemyski, z inicjatywy właścicieli miasteczka Jerzego Jana Mniszcha, wojewody wołyńskiego i jego żony Anny z Chodkiewiczów. Przekazany parafianom drewniany kościół został 3 II 1670 roku obdarzony przez fundatora m.in. kwotą 5000 złp, zabezpieczoną na miejscowych dobrach oraz dochodach z żup w Szuminie. Początkowo parafia obejmowała tylko miasteczko, z czasem włączono do niej również wsie: Berezów, Szuminę i Tarnawkę. W 1753 roku na miejscu drewnianej świątyni stanął kościół murowany, wzniesiony z funduszy Jana Karola Mniszcha. Była to skromna, późnobarokowa budowla umiejętnie wkomponowana w krajobraz (wykorzystano starannie walory ukształtowania terenu). W ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej - patronki parafii, w bocznych zaś Matki Boskiej Częstochowskiej, Św. Marii Magdaleny, Św. Antoniego Padewskiego i Św. Kingi.


Dawny kościół parafialny z XVIII -
obecnie cerkiew prawosławna
(fot. M. Oziembłowski, 02.07.2000)

Wnętrze dawnego kościoła parafialnego -
obecnie cerkwi prawosławnej
(fot. M. Oziembłowski, 02.07.2000)

Parafię zamieszkiwała niewielka grupa wiernych; w r. 1787 naliczono ich 133 osoby. Z tego powodu została w r. 1796 zlikwidowana przez władze austriackie (na podstawie dekretu z 30.08.1796). Laszki przyłączono wówczas do parafii w Starej Soli, a kościół parafialny wraz z uposażeniem przekazano laszeckiej parafii greckokatolickiej, której cerkiew została zniszczona przez pożar. Po protestach Polaków władze austriackie przyrzekły, że "w razie powiększenia się ilości dusz obrządku łacińskiego- kościół i majątek beneficjalny zostaną zwrócone Polakom".

Starania o przywrócenie parafii rzymskokatolickiej podjęli mieszkańcy Laszek na początku w. XX. Używali wszystkich możliwych środków - sprawa dotarła aż do trybunału w Wiedniu, który ostatecznie nie wyraził zgody na zwrot kościoła i rozwiał nadzieje Polaków na odzyskanie świątyni. Pełnomocnikiem mieszkańców Laszek w tych staraniach był Antoni Kędzierski. Gdy dotarła nieprzychylna wieść z Wiednia, zebrali się wszyscy polscy laszanie "jak apostołowie do wieczernika" (cyt. za rękopisem), a tenże A. Kędzierski przemówił:

"Kochani Bracia i Przyjaciele! Już zgasła nasza nadzieja o naszem zwrotu pożądanego kościoła. Już o niem musimy z bólem serca zapomnąć na zawsze. Starania czyniliśmy, o ile sił nam stać we wszystkie instancje, a nigdzie nie znaleźliśmy poparcia i sprawiedliwości. Ażeby zaspokoić żal za starym kościołem i zakończyć nienawiść, bo na nic wszystko, postanówmy sobie z całemi siłami zabrać się do zbudowania nowego kościoła - jakąkolwiek kaplicę mszalną, w której by można było umieścić rzeczy potrzebne dla obrządku naszego, a tem uspokoi się nasze żale i pragnienia."

Jak pisze dalej autor rękopisu:


Fragment rękopisu dotyczącego budowy nowego kościoła w Laszkach Murowanych
"Rozpoczęto budować kościół dnia 20 Marca 1900. W imię Boże rozpoczęliśmy pracę. Najpierw napisaliśmy prośbę do Najprzewielebniejszego księdza Biskupa w Przemyślu, ażeby naszym zamiarom błogosławił. Na tą prośbę ks. biskup Ostoja Łukasz Solecki z apostolskim błogosławieństwem na początek ze swojej szkatuły przysłał nam na budowę kościoła 200 koron".
Powołano komitet budowy kościoła w składzie:
ks. Józef Guzek - proboszcz parafii w Starej Soli - przewodniczący
Marceli Zieliński - zarządca dóbr hrabiego Michała Krasickiego
Kazimierz Zacharski - kierownik szkoły w Laszkach Murowanych
Antoni Lewicki - przedstawiciel mieszkańców Laszek
Antoni Kędzierski - główny organizator, pełnomocnik i osoba zajmująca się zbiórką funduszy i materiałów budowlanych. Służył również doświadczeniem jako majster murarski.

Nowy kościół parafialny z 1901 roku - obecnie cerkiew grakokatolicka (fot. W. Lewicki, lipiec 1999)

Nowy kościół parafialny oraz dzwonnica
(fot. M. Oziembłowski, 02.07.2000)

Położenie kościoła ustalono na północnym skraju miejscowości, na terenie parku zamkowego, nieopodal starego kościoła parafialnego, obecnie cerkwi. Rozpoczęto zbiórkę ofiar i materiałów budowlanych wśród mieszkańców Laszek (wymienieni w rękopisie z imienia i nazwiska, przy każdym odnotowano wysokość ofiary). Ponadto ofiary złożyli: ks. biskup Józef Pelczar, starosta i Wydział Powiatowy Starego Sambora, mieszkańcy Chyrowa, Drohobycza i innych miejscowości.

11 sierpnia 1901 roku zorganizowano w ogrodzie dworskim festyn, z którego środki zasiliły fundusz budowy kościoła. Ponadto Urząd Gminy Laszki Murowane ustalił roczne wydatki z własnego budżetu na budowę, Franciszek Lewicki zebrał datki wśród robotników z kopalni nafty w Ropience, swoją cegiełkę dołożyło Kółko Rolnicze z Felsztyna. W 1901 i 1902 roku fundusz budowy kościoła znacznie zasiliły kolekty z poszczególnych powiatów Galicji. W 1903 roku kościół był już zbudowany łącznie z głównym ołtarzem, ale jeszcze bez wyposażenia. Wobec niemożliwości znalezienia nowych środków finansowych Antoni Kędzierski zwrócił się do drukarni o wydrukowanie błagalnej prośby do proboszczów w całej Galicji o materialne wsparcie. Na odzew nie trzeba było długo czekać. Z pomocą pospieszyli: ks. biskup Ostoja Łukasz Solecki, proboszczowie oraz klasztory, m. in. jezuitów z Bąkowic i kamedułów z Bielan oraz indywidualni ofiarodawcy.

Wysłano również listowną prośbę do monarchy austriackiego - Franciszka Józefa. Z jego szkatuły otrzymali laszanie 200 koron na budowę kościoła. Ponadto dołożył się Wydział Powiatowy, Magistrat Starosamborski i Starostwo w Starym Samborze. Rozpoczęto również doposażanie świątyni: dziedziczka Skalska ze Słochynia namalowała obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej do ołtarza głównego, poszczególni ofiarodawcy zakupili część wyposażenia, m. in.: puszkę, baldachim, 3 chorągwie. Przeprowadzono też zbiórkę ofiar na zakup dzwonów.


Wnętrze nowego kościoła parafialnego -
obecnie cerkwi grekokatolickiej
(fot. M. Oziembłowski, 01.07.2000)

Nowy kościół laszecki to niewielka i skromna świątynia, na miarę potrzeb nielicznej grupy wiernych. Bryłą nawiązuje do stojącego nieopodal dawnego kościoła parafialnego.

Przykościelna wieża - dzwonnica podkreśla formą i dekoracją wiekowość laszeckiej fundacji parafialnej. Na zewnątrz umieszczona jest ambona z mensą ołtarzową służąca do celebracji nabożeństw na placu kościelnym. W r. 1903 utworzono tu filię parafii starosoleckiej. 29 sierpnia ks. biskup Józef Fischer - sufragan przemyski konsekrował kościół i dzwon o wadze 470 kg. Kościół otrzymał wezwanie Św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Panny Marii a dzwon imię: Józef Franciszek Karol. Drugi dzwon o wadze 190 kg jak również sygnaturę zakupione z kolejnych ofiar poświęcono w uroczystość Św. Józefa 19 marca 1905 roku przez ojców jezuitów z Bąkowic. Na prośbę ks. biskupa Sebastiana Pelczara dzwon otrzymał imię: Antoni Mikołaj Leon a sygnatura: Józefa Maria. Papież Pius X nadał w Rzymie 23 lutego 1904 roku odpust zupełny na uroczystość patrona parafii - Św. Józefa.

Do ponownej erekcji parafii łacińskiej, ograniczonej tylko do samych Laszek, pomimo nieprzychylnego stanowiska administracji rządowej, doszło 15 XI 1909 roku. Dwunastego października 1910 roku przybył pierwszy proboszcz - ks. Jan Rudnicki, następnie parafię objął ks. Bronisław Michałowski. Ostatnim proboszczem Laszek był ks. Józef Urbanek. Od r. 1939 parafia objęła również Laszki Wieś oraz Berezów z Tarnawką i była zamieszkiwana przez 479 katolików obrządku łacińskiego. Kościół był czynny do kwietnia 1946 roku, kiedy to ostatni Polacy opuścili Laszki. Świątynia została zamieniona wówczas na magazyn dla potrzeb miejscowego kołchozu.

Przykościelna wieża - dzwonnica podkreśla formą i dekoracją wiekowość laszeckiej fundacji parafialnej. Na zewnątrz umieszczona jest ambona z mensą ołtarzową służąca do celebracji nabożeństw na placu kościelnym. W r. 1903 utworzono tu filię parafii starosoleckiej. 29 sierpnia ks. biskup Józef Fischer - sufragan przemyski konsekrował kościół i dzwon o wadze 470 kg. Kościół otrzymał wezwanie Św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Panny Marii a dzwon imię: Józef Franciszek Karol. Drugi dzwon o wadze 190 kg jak również sygnaturę zakupione z kolejnych ofiar poświęcono w uroczystość Św. Józefa 19 marca 1905 roku przez ojców jezuitów z Bąkowic. Na prośbę ks. biskupa Sebastiana Pelczara dzwon otrzymał imię: Antoni Mikołaj Leon a sygnatura: Józefa Maria. Papież Pius X nadał w Rzymie 23 lutego 1904 roku odpust zupełny na uroczystość patrona parafii - Św. Józefa.

Do ponownej erekcji parafii łacińskiej, ograniczonej tylko do samych Laszek, pomimo nieprzychylnego stanowiska administracji rządowej, doszło 15 XI 1909 roku. Dwunastego października 1910 roku przybył pierwszy proboszcz - ks. Jan Rudnicki, następnie parafię objął ks. Bronisław Michałowski. Ostatnim proboszczem Laszek był ks. Józef Urbanek. Od r. 1939 parafia objęła również Laszki Wieś oraz Berezów z Tarnawką i była zamieszkiwana przez 479 katolików obrządku łacińskiego. Kościół był czynny do kwietnia 1946 roku, kiedy to ostatni Polacy opuścili Laszki. Świątynia została zamieniona wówczas na magazyn dla potrzeb miejscowego kołchozu.


Nowy kościół parafialny z 1901 roku - obecnie cerkiew grakokatolicka (fot. M. Oziembłowski, 02.07.2000)

Stan zachowania świątyń w Laszkach pod koniec XX wieku

Dawny kościół parafialny (przejęty w 1796 przez grekokatolików) zamknęły po wojnie władze sowieckie. W latach 1988 - 1989 został gruntownie odnowiony przez obecnych mieszkańców Laszek, a w 1990 roku przejęła go Ukraińska Autokefaliczna Cerkiew Prawosławna. Z tego też względu stan budowli jest dobry.

Nowy kościół p. w. Św. Józefa w połowie lat dziewięćdziesiątych był zdewastowany. Uszkodzone pokrycie dachu i rynien oraz wybite okna spowodowały zawilgocenie murów, odpadanie tynków i niszczenie dekoracji malarskiej. Użytkowanie świątyni jako magazynu zniszczyło ceramiczną posadzkę. Ołtarz główny pozbawiono obrazów, ambonę rozbito, obudowa organów, na których grał jako organista Bolesław Lewicki - była silnie uszkodzona. Prezbiterium częściowo zamurowano, boczne ołtarze przeniesione do cerkwi. Pozostałe wyposażenie zaginęło. Wieża - dzwonnica zachowała się w stanie dosyć dobrym. Obecnie trwają prace remontowe prowadzone przez obecnych mieszkańców Laszek wyznania grekokatolickiego, którzy adaptują kościół do swojego rytu.

Zdjęcia oraz opracowanie: Maciej Oziembłowski (c)
na podstawie pracy podyplomowej Beaty Oziembłowskiej "Ocalić od zapomnienia", Częstochowa 2000 (c)
_Strona główna > Dawne Kresy > Laszki Murowane: świątynie oraz dzieje parafii
AMIGO - Biuro Usług Turystycznych, ul. Forsycjowa 10, 51-253 Wrocław,
tel. (0-71) 72-555-76, tel. 0 606 99-80-60, fax: (0-71) 78-73-400, e-mail: amigo (at) amigo.wroc.pl lub amigo (at) polnet.cc
Strona AMIGO istnieje od kwietnia 1999 roku. Data ostatniej aktualizacji podstrony: 03.12.2009 - Maciej Oziembłowski (c)