_Strona główna > Opisy > Dawne Kresy > Lwów: Cmentarz Obrońców Lwowa (Orląt Lwowskich)

Przedwojenny herb Lwowa

Dawne Kresy

LWÓW


Cmentarz Obrońców Lwowa
(Orląt Lwowskich)


Przedwojenny herb Lwowa
Biuro nasze specjalizuje się m.in. w organizacji wycieczek do Lwowa i okolic

Widok ogólny na fragment cmentarza z dominującym Pomnikiem Chwały
w kształcie łuku triumfalnego oraz dwoma pylonami - do 1971 roku
połączonymi kolumnadą (Fot. Maciej Oziembłowski, 1.01.2000)

Rotunda Kaplicy Orląt z sąsiednimi mogiłami (Fot. Andrzej Makowski, 1.01.2000)

Pod koniec I wojny światowej, kiedy los Galicji co do przynależności państwowej nie był jednoznacznie przesądzony, rozgorzały walki o miasto. Już wieczorem 31 października 1918 roku w pobliżu koszar obsadzonych przez żołnierzy ukraińskich zastrzelony został sierżant legionów Andrzej Battaglia - pierwsza ofiara walk o Lwów. Rankiem 1 listopada 1918 roku szturm Ukraińców na Szkołę Sienkiewicza (bronioną przez 85 osobowy oddział kpt. Tatara-Trześniewskiego) rozpoczął walkę o miasto. Nieliczne polskie siły militarne we Lwowie były źle zorganizowane i praktycznie pozbawione amunicji. Dlatego też w Warszawie, Krakowie i Lublinie zorganizowano odsiecz dla Lwowa. 16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski wydał specjalny rozkaz koncentracji wojsk odsieczy w Przemyślu. Do Lwowa dotarła tylko część oddziałów pod dowództwem ppłk. M. Karaszewicza-Tokarzewskiego w sile około 1400 żołnierzy.

Pomnik Chwały z napisem "Mortui sunt ut liberi vivamus" ("Polegli, byśmy mogli żyć wolni) oraz (zrekonstruowaną przez "Energopol") symboliczną płytą Pięciu Nieznanych Żołnierzy z Persenkówki
(Fot. Maciej Oziembłowski, 1.01.2000)

Oddziały te dotarły do Lwowa 20 listopada 1918 roku przed ostateczną bitwą o miasto, która miała miejsce 21 listopada. Połączone siły polskie (lwowskie i przemyskie) liczyły niespełna 500 oficerów i prawie 4300 szeregowych. Liczny udział dzieci i młodzieży w obronie Lwowa przyczynił się do utrwalenia w świadomości narodowej pojęcia "Orlęta Lwowskie". Strona przeciwna - Ukraińcy mieli do dyspozycjii około 13.000 ludzi, w tym doborowe oddziały Strzelców Siczowych. Bezpośrednie walki oraz okrążenie pozycji ukraińskich od południowego wschodu - z zajęciem górnego Łyczakowa przez oddziały polskie spowodowały, że wieczorem 21 listopada dowództwo ukraińskie wydało rozkaz natychmiastowej ewakuacji z obszaru miasta. O godzinie 8 rano 22 listopada 1918 całe miasto było w rękach polskich a na Ratuszu powiewała biało-czerwona flaga. Niemniej jednak miasto było jeszcze w okrążeniu przez następnych kilka miesięcy prawie całkowicie pozbawione wody i energii elektrycznej. Determinacja i heroizm obrońców Lwowa przyczyniły się do tego, że miasto pozostało polskie. Polska tu "powróciła" dzięki krwi najlepszej polskiej młodzieży. Należy pamietać jednak, że wówczas we Lwowie było procentowo więcej Polaków, aniżeli np. w Warszawie czy Poznaniu. Bohaterska obrona miasta doceniona została przez najwyższe władze Polski. W uznaniu zasług, jako jedyne polskie miasto, Lwów odznaczony został 11 listopada 1920 roku krzyżem Virtuti Militari przez Józefa Piłsudskiego na ówczesnym placu Mariackim przy pomniku Adama Mickiewicza. W 1921 roku Rudolf Indruch wygrał konkurs architektoniczny na Mauzoleum Obrońców Lwowa. W ciągu nastepnych lat zbudowano rotundę Kaplicy Orląt (fot.), katakumby, kolumnadę z Pomnikiem Chwały (fot.) w kształcie łuku triumfalnego. Przy katakumbach powstały pomniki lotników amerykańskich (1925) oraz żołnierzy francuskich (1938) wspierających walkę o niepodległość Polski.

Na cmentarzu Orląt Lwowskich pochowanych było prawie 3000 żołnierzy - głównie młodych chłopców. Stąd w 1925 roku prochy jednego z "Orląt" przeniesione zostały do Warszawy i złożone w Grobie Nieznanego Żołnierza. Przez długie lata (za PRL-u) nie wspominało się z jakiego miejsca naprawdę pochodzą prochy Nieznanego Żołnierza spoczywajacego w Warszawie.

Cmentarz Orląt Lwowskich po drugiej wojnie światowej za władzy sowieckiej coraz bardziej popadał w ruinę. Apogeum zniszczenia nastąpiło w sierpniu 1971 roku kiedy to zburzono kolumnadę (łączącą łuk Pomnika Chwały z dwoma osobno stojącymi pylonami) oraz wiele mogił. Wówczas to na terenie cmentarza zbudowano zakład kamieniarski, a sam cmentarz coraz bardziej zarośnięty krzewami oraz drzewami był miejscem wypasu krów i błąkających się "bezpańskich" psów. Przez część grobów zrobiono drogę, którą jeździły ciężarówki do zakładu kamieniarskiego, zaś inne fragmenty cmentarza były wręcz śmietniskiem i gruzowiskiem.
Barbarzyńska dewastacja cmentarza powstrzymana została dopiero 20 maja 1989, kiedy to na tym terenie pojawili się pracownicy polskiego "Energopolu" rozpoczynając prace porządkowe. Po uzyskaniu w 1991 roku przez Ukrainę niepodległości (którą Polska uznała jako pierwsze państwo na świecie) na Cmentarzu Orląt Lwowskich rozpoczęły się prace restauracyjne. To co się wówczas wydawało oczywistym - a mianowicie szybkie odrestaurowanie cmentarza, w rzeczywistości okazało się czymś powolnym i "rozwlekłym" w czasie. Ciągłe problemy z lokalnymi ukraińskimi władzami Lwowa czynią proces restaurowania bardzo uciążliwym. Niemniej jednak cmentarz z roku na rok w swojej oprawie zewnętrzej coraz bardziej powraca do swojego pierwotnego stanu. Widać ogrom pracy i wysiłku włożonego przez Rodaków w odrestaurowanie tej naszej Narodowej Nekropolii. Pozostaje żywić nadzieję, że (tak jak piszą redaktorzy polskiej "Gazety Lwowskiej" o dniu 1 listopada 1999 roku) Cmentarz Orląt Lwowskich stanie się znakiem pojednania polsko-ukraińskiego, znakiem miłości chrześcijańskiej, znakiem nadziei. Trzeba wierzyć, że wbrew przeciwnościom tak się właśnie stanie.
Opracował (C): Maciej Oziembłowski
_Strona główna > Opisy > Dawne Kresy > Lwów: Cmentarz Obrońców Lwowa (Orląt Lwowskich)
AMIGO - Biuro Usług Turystycznych, ul. Nyska 68 lok.56, 50-505 Wrocław,
tel. (0-71) 72-555-76, tel. 0 606 99-80-60, fax: (0-71) 78-73-400, e-mail: amigo (at) amigo.wroc.pl lub amigo (at) polnet.cc
Strona AMIGO istnieje od kwietnia 1999 roku. Data ostatniej aktualizacji podstrony: 29.02.2004 - Maciej Oziembłowski (c)